Ο ρόλος των μεγάλων φαρμακοβιομηχανιών (Big Pharma) στην διαμόρφωση πολιτικών δημόσιας υγείας, στην διαμόρφωση συνειδήσεων αλλά και στην διαμόρφωση της παγκόσμιας βιοιατρικής ερευνητικής ατζέντας έχει διερευνηθεί διεξοδικά αναδεικνύοντας ανατριχιαστικά στοιχεία για παράνομες και εγκληματικές πρακτικές. Φαίνεται ότι αλλεπάλληλες καταδίκες σε δικαστήρια με την επιβολή προστίμων αλλά και εξωδικαστικοί συμβιβασμοί με αποζημιώσεις που ανέρχονται σε δισεκατομμύρια δολάρια δεν πτοούν τους κολοσσούς της φαρμακοβιομηχανίας.
Δεν πρόκειται βέβαια μόνο για ψυχιατρικά φάρμακα, αλλά για φάρμακα και διάφορα ιατρικά προϊόντα για ένα εύρος παθήσεων και χρήσεων.
Τα γεγονότα δεν μιλούν ποτέ από μόνα τους, εκτός αν τους μάθουμε να μιλούν…. την γλώσσα που θέλουμε εμείς βέβαια. Ένα απλό φιλοσοφικό θεώρημα τούτο. Απλό, όσο και τρομακτικό.
Πρόσφατα ο Υπουργός Υγείας Άδωνις Γεωργιάδης, αντήλλαξε χειραψίες, φιλοφρονήσεις και ευχαριστίες με ανώτερα και ανώτατα διοικητικά στελέχη της φαρμακευτικής εταιρείας Johnson & Johnson η οποία εγκαινίασε το νεοσύστατο Τμήμα Κλινικών Δοκιμών στην Ελλάδα. Γεγονός.
Ας παραθέσουμε εδώ στεγνά μια σειρά γεγονότων για την εν λόγω εταιρεία κι ας τα αφήσουμε στην αδιάφορη και τρομακτική σιωπή τους. Ισως κάποια στιγμή, κάποιος τους δώσει φωνή. Πάντως ούτε ο εν λόγω υπουργός, ούτε το τωρινό αφεντικό του το αποτόλμησαν και, εικάζω εδώ, δεν θα το κάνουν ποτέ.
Η μεθοδολογία της παράθεσης είναι πολύ απλή και στηρίζεται σε δύο θεματικές που αφορούν 1) τις δραστηριότητες της εταιρείας στην Ελλάδα και 2) στις ΗΠΑ όπου η εταιρεία εδρεύει. Επίσης να σημειώσουμε ότι η J&J έχει πολλές θυγατρικές. Η λίστα που ακολουθεί δεν είναι καθόλου εξαντλητική, μόνο ενδεικτική. Κάτι σαν ορεκτικό ας πούμε. Σε όποιον τυχόν ανοίξει την όρεξη, ας το ψάξει λίγο παραπάνω. Επίσημες και έγκυρες πηγές, π.χ. σχετικές δικαστικές αποφάσεις, δικογραφίες κοκ, είναι διαθέσιμες και διασταυρώσιμες στο διαδίκτυο.
Ελλάδα
Υπόθεση 1:1 – cv- 00686. Ενάγων: US SECURITIES AND EXCHANGE COMMISSION, 100 F. Street, NE, Washington D.C, 20549. Εναγόμενος: Johnson & Johnson, 1 Johnson and Johnson Plaza, New Brunswick, NJ 08933. Εκδικάστηκε στο πολιτειακό δικαστήριο της Columbia. Τελική Απόφαση (χωρίς δικαίωμα έφεσης) 13/4/2011: Η εναγόμενη εταιρεία κρίθηκε ένοχη για μια σειρά παραβιάσεων και διατάχθηκε να πληρώσει 48.666. 316 δολάρια. Περίληψη: Η υπόθεση αφορά παραβιάσεις του νόμου περί διαφθοράς, ‘όπως δωροδοκίες γιατρών και διοικητικών στελεχών νοσοκομείων στην Ελλάδα για να επιλεχθούν και αγορατούν χειρουργικά εμφυτεύματα (σε γόνατα και ισχία) της εταιρείας από το 1998 έως το 2006. (Στην ίδια δίκη εξετάστηκαν και παρόμοιες δραστηριότητες σε Πολωνία, Ρουμανία και Ιράκ. Η καταδίκη αφορά τις δραστηριότητες της εταιρείας σε όλες αυτές τις χώρες).
Στις 22/1/2024 αθωώθηκαν από το πενταμελές Εφετείο Αθηνών 11 κατηγορούμενοι που είχαν κατηγορηθεί ότι ενεπλάκησαν σε δωροδοκίες για την αγορά ορθοπεδικών χειρουργικών προϊόντων από δημόσια νοσοκομεία. Σημειωτέον: η απόφαση του Ελληνικού δικαστηρίου δεν αναιρεί την παραπάνω απόφαση του Αμερικανικού δικαστηρίου.
ΗΠΑ
Η υπόθεση με το ταλκ. H J&J αρνείται ακόμα ότι χρήση του εν λόγω προϊόντος μπορεί να προκαλέσει καρκίνο στις ωοθήκες και μεσοθηλίωμα (σπάνιος τύπος καρκίνου). Συμφωνεί ωστόσο να πληρώσει 8 δις δολάρια αποζημίωση σε περίπου 60,000 άτομα σε βάθος 25 χρόνων με την προϋπόθεση ότι θα της επιτραπεί να κηρύξει πτώχευση μια θυγατρική που δημιούργησε η ίδια η J&J ακριβώς γι αυτόν τον σκοπό, δηλαδή να πληρώσει τις αποζημιώσεις και μετά να πτωχεύσει. Η αίτηση για πτώχευση απέτυχε δύο φορές στα δικαστήρια, αλλά πέτυχε την τρίτη φορά που η αίτηση μεταφέρθηκε σε δικαστήριο στο Τέξας τον Οκτώβρη 2024. Σημειωτέον 1) πέρα από το προαναφερθέν ποσό, η εταιρεία είχε ήδη συμφωνήσει να πληρώσει και όντως πλήρωσε σε εξωδικαστικούς συμβιβασμούς αποζημιώσεις σε μεμονωμένες περιπτώσεις που ανέρχονται σε πολλά εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια σε διάφορες πολιτείες, π.χ. Μιζούρι, Καλιφόρνια. 2) αρχεία που εφτασαν στα χέρια των αρχών καθώς και στον τύπο (δες New York Times, Δεκέμβριος 2018) και σε δικηγόρους, αναδεικνύουν ότι η εταιρεία είχε υποψίες από το 1970 ότι το ταλκ μπορούσε να συνδεθεί με καρκίνο λόγω της παρουσίας ασβέστου στο σκεύασμα.
Topamax. Το 2010 δύο θυγατρικές της J&J η Ortho-McNeil Pharmaceutical και η Ortho-McNeil-Janssen αναγκάστηκαν να πληρώσουν 81 εκατομμύρια δολάρια για να τακτοποιήσουν κατηγορίες ότι είχαν προωθήσει το εν λόγω φάρμακο για την επιληψία, για χρήσεις που δεν είχαν εγκριθεί ως ασφαλείς από τον Αμερικανικό Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA).
Natrecor. Το 2011 μια άλλη θυγατρική της J&J, η Scios Inc αναγκάστηκε να πληρώσει 85 εκατομμύρια δολάρια για παρόμοιες κατηγορίες που αφορούσαν το εν λόγω καρδιολογικό φάρμακο.
Risperdal. Το 2013 το Αμερικανικό Υπουργείο Δικαιοσύνης επιβάλλει πρόστιμο 2,2 δις δολάρια για την προώθηση του εν λόγω αντιψυχωτικού φαρμάκου για μη εγκεκριμένες χρήσεις καθώς και για πληρωμές σε γιατρούς και φαρμακοποιούς για να τους ενθαρρύνουν να προτείνουν τη χρήση του φαρμάκου εκτός εγκεκριμένης χρήσης (off-label). Σε ανακοίνωση τύπου μετά την κατάληξη της υπόθεσης, ο Γενικός Εισαγγελέας (U.S. Attorney General Eric Holder) είπε ότι οι πρακτικές της εταιρείας “απερίσκεπτα έβαλαν σε κίνδυνο την υγεία κάποιων από τα πιο ευάλωτα μέλη της κοινωνίας μας, συμπεριλαμβανομένων ατόμων τρίτης ηλικίας, παιδιών και ατόμων με αναπηρία”. Σε ξεχωριστές υποθέσεις πάντα αναφορικά με το ίδιο φάρμακο η εταιρεία δέχτηκε χιλιάδες μηνύσεις για την εμφάνιση γυναικομαστίας σε άνδρες που έπαιρναν το φάρμακο (μπορεί να προκαλέσει συγκέντρωση των επιπέδων της ορμόνης προλακτίνης σε ανήλικα αγόρια, εφήβους και ενήλικες άντρες). Το 2019 διατάχθηκε να πληρώσει 8 δις δολάρια αποζημίωση (αργότερα το ποσό μειώθηκε σε 6.8 δις) και η εταιρεία συμφώνησε να προβεί σε διακανονισμό περίπου 9.000 μηνύσεων.
Κρίση οπιοειδών. Το 2021 η εταιρεία συμφώνησε να πληρώσει 5 δις σε διάφορες πολιτείες ως διακανονισμό για κατηγορίες ότι η θυγατρική της η Janssen Pharmaceuticals είχε εμπλακεί σε παράνομες τακτικές πωλήσεων αναλγητικών φαρμάκων συμβάλλοντας έτσι στην κρίση οπιοειδών που έπληξε την Αμερική.
Τα παραπάνω είναι γεγονότα. Το τί λένε, ας το αποφασίσει ο καθένας. Ο Υπουργός Υγείας προφανώς αποφάσισε ότι δεν λένε τίποτα και δεν τον αφορούν. Ας είναι.
Ισως αξίζει ωστόσο εδώ ένα σύντομο σχόλιο για το φαινόμενο που έχει παρατηρηθεί τα 20-30 τελευταία χρόνια και το οποίο αφορά την δραματική αύξηση διεξαγωγής κλινικών δοκιμών εκτός Αμερικής από φαρμακευτικές εταιρείες που εδρεύουν στην Αμερική. Θα μπορούσε κανείς να αναρωτηθεί γιατί συμβαίνει αυτό. Γιατί δηλαδή διαλέγουν ως επί το πλείστον αναπτυσσόμενες χώρες, ή χώρες χαμηλού/μεσαίου εισοδήματος (LMIC); Ας πούμε την Ελλάδα. Αν σκεφτούμε ότι η συνολική παγκόσμια (όχι μόνο η Αμερικανική) φαρμακευτική αγορά εκτιμάται σε ενάμιση τρισεκατομμύρια δολάρια, τότε ίσως μπορεί κάποιος να υποθέσει ότι… ε, κάποιους λόγους θα έχουν. Φιλανθρωπικούς βρε αδερφέ. Ας πούμε για να αναπτύξουν καινοτόμες θεραπείες για να επωφεληθούν και οι φουκαράδες οι ασθενείς σε φτωχότερες χώρες και να βγάλουν και κανα μεροκάματο αυτοί οι τυχεροί φτωχοί που θα συμμετέχουν στις κλινικές δοκιμές.
Το γεγονός ότι οι κλινικές δοκιμές που διεξάγονται σε χώρες, όπως ενδεικτικά, η Ελλάδα, η Τουρκία, η Βουλγαρία, η Ουγγαρία, η Εσθονία και φυσικά σε επιλεγμένες χώρες της Αφρικής, της Λατινικής Αμερικής, στην Ινδία και αλλού, έχουν σημαντικά μικρότερο κόστος, δεν υπόκεινται σε αυστηρούς ελέγχους και χρονοτριβές, τα κίνητρα για τους φτωχο-διάβολους που στρατολογούνται για τις δοκιμές είναι μεγαλύτερα και άρα η διαθεσιμότητα είναι μετρήσιμα μεγαλύτερη, ότι φιλικά προσκείμενες κυβερνήσεις υποδέχονται τις μεγάλες φαρμακοβιομηχανίες μετά βαΐων και κλάδων και δεν τολμούν να τις καταστήσουν ηθικά και νομικά υπόλογες για ατασθαλίες, δωροδοκίες κι ένα σωρό άλλες αντι-δεοντολογικές και άκρως αντι-επιστημονικές πρακτικές, δεν έχει να κάνει. Εδώ μια εμπεριστατωμένη ανάλυση του προβλήματος.
Υπάρχουν φυσικά και άλλες. Ορεξη να χει κανείς. Κατά τ’ άλλα, καλώς τα (ξανα)δεχτήκαμε. Το Εθνικό Σύστημα Υγείας είναι σε καλά χέρια. Η σιωπή των αμνών μας στοιχειώνει ακόμα.
Ο Αλέξης Κροκιδάς κυκλοφορεί στο ψυχιατρικό τοπίο, ή μάλλον στην ψυχιατρική δυστοπία, περίπου τριάντα χρόνια (είκοσι στην Αγγλία και δέκα στην Ελλάδα) με διάφορες ιδιότητες και μεταμφιέσεις. Κάποτε ως κοινωνιολόγος, επιστημολόγος, κοινωνικός λειτουργός, ψυχοθεραπευτής, συνήγορος και ενίοτε ως δύστροπος λήπτης υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Τα τελευταία πέντε χρόνια αρθρογραφεί επί παντός επιστητού, αλλά ως επί το πλείστον ασκώντας κριτική στην διαχρονική βαρβαρότητα του κυρίαρχου βιο-ιατρικού μοντέλου της ψυχιατρικής και την συνεπαγόμενη ιατρικοποίηση / απο-κοινωνικοποίηση / απο-πολιτικοποίηση της ανθρώπινης οδύνης. Συμμετέχει στην συντακτική επιτροπή του Mad in Greece ελπίζοντας να συμβάλει στην ριζική αλλαγή της ψυχιατρικής ιδεολογίας που μασκαρεύεται ως επιστήμη. Όταν δεν ασχολείται με τα ψ, παίζει το βιολί του κατά τη ρήση “κι αυτός το βιολί του”.